Trẻ bị đau bụng: Nguyên nhân, dấu hiệu & cách xử lý hiệu quả – 2025

Con bạn đang bị đau bụng? Đừng lo lắng! Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách xử lý hiệu quả khi trẻ bị đau bụng. Tìm hiểu ngay khi nào cần đưa trẻ đi khám và cách chăm sóc trẻ tại nhà. Cập nhật thông tin mới nhất 2025!

Bé yêu nhà bạn đang ôm bụng kêu đau? Bạn lo lắng không biết nguyên nhân và cách xử lý? Đau bụng ở trẻ em là một tình trạng phổ biến, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Đừng chủ quan! Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý hiệu quả khi trẻ bị đau bụng trong bài viết này. Thông tin được cập nhật mới nhất 2025, dựa trên khuyến nghị từ các chuyên gia y tế hàng đầu.

Nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ em

Trẻ sơ sinh (0-12 tháng)

• Đầy hơi: Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh còn rất non yếu, dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Việc nuốt phải không khí trong khi bú, bú quá no, hoặc sử dụng sữa công thức không phù hợp đều có thể khiến trẻ bị đầy hơi. Bé sẽ có biểu hiện bụng căng cứng, quấy khóc, ưỡn người và khó chịu. Để giảm đầy hơi, mẹ nên cho bé bú đúng tư thế, vỗ ợ hơi cho bé sau mỗi cữ bú, và massage bụng nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ. 

Ngoài ra, mẹ cũng nên chú ý đến thành phần sữa công thức, chọn loại sữa phù hợp với hệ tiêu hóa của bé. Nếu tình trạng đầy hơi kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng khác, mẹ nên đưa bé đi khám bác sĩ. 

• Táo bón: Táo bón ở trẻ sơ sinh thường do chế độ ăn thiếu chất xơ. Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, mẹ cần đảm bảo bổ sung đủ chất xơ từ rau củ quả. Phân cứng, khô khiến trẻ khó đi ngoài, gây đau đớn và quấy khóc. Ngoài việc bổ sung chất xơ, mẹ nên cho trẻ uống đủ nước, khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng và massage bụng để kích thích nhu động ruột. 
• Dị ứng đạm sữa bò: Dị ứng đạm sữa bò là phản ứng của hệ miễn dịch với protein có trong sữa bò. Trẻ bị dị ứng có thể gặp các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, nôn trớ, phát ban, khó thở, thậm chí sốc phản vệ. Nếu nghi ngờ con bị dị ứng đạm sữa bò, mẹ cần đưa bé đi khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác.

Đau bụng ở trẻ nhỏ (1-5 tuổi)

• Rối loạn tiêu hóa: Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, dễ bị rối loạn bởi chế độ ăn uống không hợp lý, vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng. Triệu chứng thường gặp bao gồm đau bụng, tiêu chảy, táo bón, nôn trớ, chướng bụng, đầy hơi.
• Ngộ độc thực phẩm: Trẻ nhỏ rất dễ bị ngộ độc thực phẩm do hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh. Thực phẩm nhiễm khuẩn, thức ăn để lâu, đồ ăn không được chế biến kỹ lưỡng đều có thể gây ngộ độc. Triệu chứng thường gặp: đau bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy, sốt. 
• Viêm họng: Viêm họng do vi khuẩn hoặc virus có thể gây đau họng, sốt, khó nuốt, và đôi khi kèm theo đau bụng. 
• Viêm ruột thừa: Viêm ruột thừa là tình trạng viêm nhiễm ở ruột thừa, cần được phẫu thuật kịp thời. Đau bụng vùng hố chậu phải, kèm theo sốt, nôn mửa là những dấu hiệu điển hình. 
• Lồng ruột: Lồng ruột là tình trạng một đoạn ruột chui vào đoạn ruột khác, gây tắc nghẽn ruột. Đây là một cấp cứu ngoại khoa, cần được can thiệp y tế ngay lập tức. Triệu chứng: đau bụng từng cơn, nôn mửa, đi ngoài ra máu.

Đau bụng ở trẻ lớn (6-18 tuổi)

Đau bụng kinh (ở bé gái): Đau bụng kinh, hay thống kinh, là cơn đau bụng dưới xuất hiện trước, trong hoặc sau kỳ kinh nguyệt. Nguyên nhân là do sự co bóp của tử cung.

Mức độ đau bụng kinh rất đa dạng, từ âm ỉ đến dữ dội. Để giảm đau, con gái bạn có thể chườm ấm bụng dưới, massage nhẹ nhàng, tắm nước ấm và nghỉ ngơi.

Yoga, đi bộ cũng là những hoạt động giúp giảm đau hiệu quả. Về thuốc giảm đau, Paracetamol và Ibuprofen tương đối an toàn, nhưng cần tuân thủ liều lượng và hỏi ý kiến bác sĩ.

Trà gừng, trà hoa cúc cũng có tác dụng giảm đau và thư giãn. Nếu đau bụng kinh quá dữ dội, kéo dài hoặc kèm theo sốt, buồn nôn, cần đi khám bác sĩ phụ khoa.

Sỏi thận, viêm đường tiết niệu: Sỏi thận hình thành do các chất khoáng trong nước tiểu kết tinh. Viêm đường tiết niệu là nhiễm trùng ở bất kỳ bộ phận nào của hệ tiết niệu.

Cả hai bệnh lý này đều có thể gây đau bụng, tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu và sốt. Uống đủ nước, vệ sinh sạch sẽ, đi tiểu đều đặn là cách phòng tránh hiệu quả.

Khi có dấu hiệu bất thường, hãy đưa con đi khám bác sĩ chuyên khoa tiết niệu.

Hội chứng ruột kích thích: Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn chức năng đường ruột mạn tính, gây đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón.

IBS có thể liên quan đến stress, chế độ ăn uống và thay đổi nội tiết tố. Điều trị IBS tập trung vào kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục, quản lý stress và dùng thuốc theo chỉ định là những biện pháp hữu ích.

Rối loạn cảm xúc, căng thẳng: Stress, lo lắng, áp lực học tập đều ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gây đau bụng. Tạo môi trường sống thoải mái, khuyến khích con chia sẻ cảm xúc, tập thể dục, thư giãn, yoga và thiền định là những cách giúp con quản lý stress.

Viêm ruột thừa: Viêm ruột thừa có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Triệu chứng điển hình là đau bụng vùng hố chậu phải, kèm sốt, buồn nôn. Viêm ruột thừa cần được phẫu thuật kịp thời. Hãy đi cấp cứu ngay khi nghi ngờ viêm ruột thừa.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị đau bụng

Trẻ sơ sinh (0-12 tháng): Ở trẻ sơ sinh, việc giao tiếp bằng lời nói chưa thể thực hiện được. Do đó, cha mẹ cần chú ý đến các biểu hiện như:

• Quấy khóc liên tục, khó dỗ dành.
• Bỏ bú, bú ít hơn bình thường.
• Bụng cứng, đầy hơi.
• Khó ngủ, ngủ không ngon giấc.
• Co rúm người lại.

Trẻ nhỏ (1-5 tuổi): Trẻ ở độ tuổi này đã có thể diễn tả một số cảm giác khó chịu, nhưng chưa chính xác. Cha mẹ cần quan sát các dấu hiệu sau:

• Kêu đau bụng, chỉ tay vào vùng bụng.
• Biếng ăn, bỏ ăn.
• Buồn nôn, nôn trớ.
• Tiêu chảy hoặc táo bón.
• Sốt, mệt mỏi.

Trẻ lớn (6-18 tuổi): Trẻ lớn đã có thể mô tả được vị trí, tính chất và mức độ đau. Tuy nhiên, cha mẹ vẫn cần lưu ý:

• Vị trí đau: đau ở đâu? Thượng vị, hạ vị, bên trái, bên phải?
• Tính chất đau: đau âm ỉ, đau quặn thắt, đau từng cơn?
• Mức độ đau: đau nhẹ, đau vừa, đau dữ dội?
• Các triệu chứng kèm theo: sốt, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, táo bón, tiểu buốt, tiểu rắt…?

Cách xử lý khi trẻ bị đau bụng

• Theo dõi và quan sát: Trước khi áp dụng bất kỳ biện pháp nào, hãy theo dõi kỹ các triệu chứng của trẻ. Ghi lại thời điểm bắt đầu đau bụng, vị trí đau, tính chất đau, mức độ đau và các triệu chứng kèm theo.
• Cho trẻ nghỉ ngơi: Hãy để trẻ nằm nghỉ ngơi ở nơi yên tĩnh, thoáng mát. Tránh cho trẻ vận động mạnh hoặc chơi đùa quá sức.
• Bổ sung nước: Khuyến khích trẻ uống nhiều nước, đặc biệt là khi trẻ bị nôn mửa hoặc tiêu chảy. Có thể cho trẻ uống nước lọc, nước oresol hoặc nước trái cây pha loãng.
• Chườm ấm: Chườm ấm bụng bằng túi chườm hoặc khăn ấm có thể giúp giảm đau. Lưu ý kiểm tra nhiệt độ trước khi chườm để tránh bỏng da cho trẻ.
• Massage bụng: Massage nhẹ nhàng vùng bụng theo chiều kim đồng hồ có thể giúp giảm đầy hơi và khó chịu.
• Chế độ ăn uống: Nếu trẻ bị đau bụng do rối loạn tiêu hóa, hãy cho trẻ ăn những thức ăn dễ tiêu hóa như cháo, súp, cơm nát. Tránh cho trẻ ăn đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, đồ uống có ga.
• Không tự ý dùng thuốc: Tuyệt đối không tự ý cho trẻ uống thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

• Đau bụng dữ dội.
• Đau bụng kéo dài hơn 24 giờ.
• Sốt cao, co giật.
• Nôn mửa hoặc tiêu chảy nhiều lần.
• Đi ngoài ra máu.
• Bụng cứng, chướng to.
• Trẻ có biểu hiện mệt mỏi, lừ đừ.

Cách phòng tránh đau bụng ở trẻ em

Chế độ ăn uống lành mạnh:

Cho trẻ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đa dạng các loại thực phẩm.

Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi trong khẩu phần ăn.

Hạn chế đồ ăn nhanh, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ uống có ga.

Khuyến khích trẻ ăn chậm, nhai kỹ.

Chia nhỏ bữa ăn trong ngày.

Vệ sinh an toàn thực phẩm:

Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Đảm bảo vệ sinh trong chế biến và bảo quản thực phẩm.

Cho trẻ ăn chín, uống sôi.

Không cho trẻ ăn thức ăn ôi thiu, hết hạn sử dụng.

Uống đủ nước:

Khuyến khích trẻ uống đủ nước mỗi ngày.

Có thể bổ sung nước bằng nước ép trái cây, sữa.

Tập thể dục thường xuyên:

Khuyến khích trẻ vận động, chơi thể thao ngoài trời.

Giúp trẻ rèn luyện sức khỏe, tăng cường sức đề kháng.

Khám sức khỏe định kỳ:

Đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn.

Tạo thói quen tốt cho sức khỏe của trẻ.

Giúp trẻ quản lý stress:

Tạo môi trường sống thoải mái, yêu thương cho trẻ.

Dành thời gian trò chuyện, lắng nghe tâm sự của trẻ.

Hướng dẫn trẻ các kỹ năng thư giãn, quản lý cảm xúc.

Đau bụng ở trẻ em là một vấn đề phổ biến, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc nhận biết dấu hiệu và áp dụng các biện pháp xử lý kịp thời sẽ giúp giảm bớt sự khó chịu cho trẻ và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về đau bụng ở trẻ em. Hãy luôn theo dõi sát sao sức khỏe của con, đưa trẻ đi khám bác sĩ khi cần thiết và đừng quên chia sẻ bài viết này đến bạn bè và người thân nếu bạn thấy nó hữu ích nhé!